Torokul Doorov

Жараткан айрымдарды өзгөчө көз-караш, өзгөчө сезим-туюмдар менен байытып коет экен. Мен Умида Ахмедова менен акыркы жылдары бир канча ирет көрүштүм. Чыгармачыл адам менен эмне жөнүндө сүйлөшмөк элек? Умиданын ар бир сөзүндө, ар бир баасында өзгөчөлүүлүк байкалып турат. Анын сүрөттөрү, фильми, видео-арт үчүн жасаган иштери, - баары биздин көздөр көрө берип, такыр чарчап, мокоп бүткөн жөнөкөй эле чындыкты көрсөтөт. Мына ошол чындыкты баары эле көрүүгө даяр эмес окшойт… Ал азыр өз өлкөсүндө айыпталып жаткан кези. Мен аны менен бүгүн сүйлөштүм.

Белгилүү журналист Эсенбай Нурушев менен кыргыз тили жөнүндөгү талкууну улантабыз. Маегибизди биз үтүрдүн оорду менен баштап, тилди изилдеген илим тууралуу сөз менен токтоткон элек . Бул ирет ошонун уландысын окуңуздар: -- ... - Сиздин оюңуз кандай бу жагынан? - Билингвизмде экинчи бир тилдин таасиринде, анын үстөмдүгүндө калган тилди адстрат дешет. Ал эми субстрат деп келгиндердин тилинен улам турмуштун көп чөйрөлөрүнөн сүрүлүп калган, бирок ошол келгин тилге таасир тийгизе алган жергиликтүү тилди айтат. Ушул эки позициядан карап эле биздин улуттук тил булардын кайсынысына кирерин билсе болот. Дегеле тилдин изилдей турган маселелери, проблемалары толтура. Батышта азыр тилди тигил же бул өлчөмдө изилдебеген, ага тике же кыйыр түрдө кайрылбаган илим жок. Психолингвистика, нейролингвистика, социолингвистика, семиоанализ, семиотика, герменевтика, иши кылып, толгон-токой агымдар, багыттар бар. Аларды айтпаганда деле кыргыз тилин грамматологиянын, текстологиянын, ошол эле билингвизмдин пози...

Бишкектеги "Бийиктик" басмаканасы тарыхчы жана журналист Арслан Капай уулу Койчиевдин "Мисмилдирик" (Беделдеги каргыш) романын басып чыгарды. Чыгарма кыргыздардын 1916-жылкы улуттук-боштондук көтөрүлүшүнө арналып, ал окуялар Мукай Камбаров, Камбар болуш, Нарбото, Карагыз апа сыяктуу каармандарлын тагдыры аркылуу сыпатталган. "Мисмилдирик" (Беделдеги каргыш") романы кыргызстандык сынчы-адабиятчылардын жылуу пикирин жаратууда дешет китептин мазмуну менен таанышып чыккандар. Көлөмү он беш басма табактан бир аз ашыгыраак роман 1000 нускада жарык көрүп, жакынкы күндөрү китеп дүкөндөрүнө түшмөкчү. (Романдын бир бөлүгүн бул жерден окуңуз... )